Als bankmedewerkers nadenken over hun werk en rol als bankier, zijn ze vaker geneigd om vals te spelen. Volgens economen uit Zwitserland wijst dit erop dat de cultuur binnen financiële instellingen immoreel gedrag aanmoedigt.

De reputatie van de financiële sector heeft een stevige knauw gekregen door het uitbreken van de kredietcrisis in 2008. Maar ook in de jaren daarna kwamen er behoorlijk wat schandalen aan het licht. Denk maar aan de Liborfraude, manipulatie van valutakoersen, gebrekkige boekhoudcontrole van accountants en de verkoop van rentederivaten aan het mkb.

Geen wonder dat het grote publiek het vertrouwen in de financiële sector is verloren, concludeerde waakhond AFM in april van dit jaar in het jaarverslag. Slechts één op de vijf Nederlanders vindt dat de financiële markt in dit land momenteel goed is georganiseerd. In het najaar van 2008 was nog 46 procent van de consumenten die mening toegedaan.

Het herwinnen van het vertrouwen is een belangrijke uitdaging voor banken en verzekeraars. Dat begint bij het veranderen van de cultuur binnen financiële instellingen. Recent economisch onderzoek van de Universiteit van Zürich wijst erop dat daar nog het nodige op aan te merken valt, schrijft Nature.

Onderzoek onder bankiers

De onderzoekers verdeelden 128 werknemers van een grote internationale bank in twee groepen. De ene helft moest vragen beantwoorden over hun werk en bedrijf, om ze na te laten denken over hun identiteit als bankmedewerker. De andere helft kreeg vragen over hun hobby’s voorgeschoteld.

Daarna werd de deelnemers gevraagd om kop of munt te kiezen en in een afgesloten ruimte tien keer een muntje op te gooien. Voor elke juist gegokte worp, konden ze 20 dollar verdienen. Bij tien keer kop of tien keer munt op een rij, lag er dus 200 dollar voor de bankiers klaar.

Liegen over kop of munt

Wat bleek? De groep bankmedewerkers die vragen over het werk had beantwoord zei dat ze bij 58,2 procent van de worpen het bij het rechte eind hadden, veel meer dan de 50 procent die je volgens de kansberekening mag verwachten. Bij de controlegroep die over hobby's had gepraat, lag het winpercentage op 51,6 procent.

Of de eerste groep bankiers had extreem veel geluk, of ze hebben vaker gelogen. Dat laatste ligt voor de hand, aldus de studie. Daar komt nog eens bij dat bijna een op de tien medewerkers uit die groep aangaf recht te hebben op de volledige 200 dollar, ondanks dat de kans op tien keer kop of munt op rij minder dan een op de duizend is.

Cultuur in bankensector de oorzaak

De onderzoekers probeerden de resultaten te reproduceren bij andere groepen mensen, door bijvoorbeeld studenten na te laten denken over bankieren. Maar daar trad het effect niet op. Ook waren werknemers in andere branches die vragen beantwoordden over hun baan niet vaker geneigd om te jokken.

Het valsspelen bij dit experiment lijkt dus kenmerkend voor de financiële wereld. Daarom zoeken de economen van de Zwitserse universiteit de verklaring voor de resultaten in de cultuur van de bankensector. Bankiers zouden volgens de onderzoekers een eed af moeten leggen, om hen bewust te maken van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Dat is precies één van de maatregelen die minister Dijsselbloem van Financiën heeft ingevoerd als reactie op de kredietcrisis. Sinds 1 januari 2013 moeten alle bestuurders en commissarissen van financiële ondernemingen een eed afleggen. Die maatregel geldt vanaf volgend jaar voor alle medewerkers van banken en verzekeraars die klanten financieel advies geven.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl